Coronavirus en enkele (soms botsende) rechten en plichten van werkgevers en werknemers

Hieronder vindt u antwoorden op enkele veel gestelde vragen over corona(maatregelen) en de impact daarvan op werken en op daarbij behorende rechten en plichten. Omdat de vakantieperiode weer begint en zakelijke reizen naar het buitenland weer toenemen, zullen mede in dat kader enkele veel voorkomende dillema’s en vragen besproken worden.

Moet werkgever maatregelen nemen om verspreiding van het coronavirus te voorkomen?

Ja, werkgevers moeten zorgen voor een veilige werkplek. Per werkplek kan dit iets anders betekenen. Van een werkgever mag verlangd worden dat hij zich houdt aan de adviezen van het RIVM over het coronavirus. Bijvoorbeeld: als een werknemer contact heeft gehad met een coronapatiënt, dan moet de werkgever zich houden aan het protocol van de GGD, dit om besmetting en verspreiding te voorkomen.

Ben ik verplicht mij laten vaccineren tegen het coronavirus als werkgever dit eist?

Uitgangspunt is dat de werkgever werknemers niet kan verplichten zich te laten vaccineren. Ieder heeft het recht om beslissingen te nemen over zijn/haar lichaam. Echter in sommige gevallen zal een werkgever werknemers wel mogen vragen zich te laten vaccineren mits werkgever daar belangrijke redenen voor heeft. Zo dient de werkgever te zorgen voor een gezonde en veilige werkplek en wil een werkgever daarom dat u zich laat vaccineren zodat collega’s of patiënten (denk aan werken in de zorg) beter zijn beschermd. Daar tegenover staat echter het recht om een beslissing te mogen nemen over het eigen lichaam.

Wil een werknemer zich niet laten vaccineren, dan kan het raadzaam zijn samen met de werkgever na te gaan of er andere oplossingen zijn. Onderzoek dan gezamelijk bijvoorbeeld of thuiswerken mogelijk is om de kans op besmetting te voorkomen. Of kan de werknemer tijdelijk een andere functie uit oefenen?

Het zal per situatie afhangen of de redenen van de werkgever zwaarder wegen dan het recht op zelfbeschikking/lichamelijke integriteit en of een botsing van deze rechten dan mogelijk tot een ontslag zal kunnen leiden. De komende maanden zal dit wellicht in de rechtspraak uitgekristalliseerd worden.

Recht op loon tijdens verplichte thuisquarantaine?

Verplichte thuisquarantaine betekent dat een werknemer thuis blijft, totdat zeker is dat hij/zij niet besmet is, en in het geval de GGD dit voorschrijft. Werknemer heeft dan in beginsel recht op loon. Werkgever kan wel van werknemer verlangen dat vanuit huis gewerkt wordt.

Mag werknemer worden verboden naar een risicogebied te reizen?

Werkgevers kunnen werknemers niet verbieden op vakantie te gaan. Wel kan de werkgever aangeven het niet wenselijk te achten dat werknemers naar een ‘geel, oranje of rood’ gebied reizen en dat de gevolgen daarvan mogelijk voor rekening van werknemer zullen komen.

Werkgevers doen er verstandig aan om vooraf duidelijk te maken wat de regels over vakantie, thuisquarantaine, thuiswerken en loondoorbetaling zijn.

Indien een werknemer toch wil afreizen naar een risicogebied, bijvoorbeeld voor een vakantie of familiebezoek, dan kan de werkgever dat dus niet verbieden. Echter het zou wel negatieve gevolgen voor de werknemer kunnen hebben, bijvoorbeeld als werknemer vast komt te zitten in het buitenland of in het geval werknemer bij terugkomst niet meer kan werken door besmetting met het coronavirus of in thuisquarantaine moet.

Bij ziekte (ook onstaan tijdens of na vakantie) moet het loon worden doorbetaald, behalve als werknemer opzettelijk ziek is geworden. Dat laatste wordt niet snel aangenomen; een vakantie of reis naar een risicogebied is misschien niet verstandig, maar ik denk niet dat snel zal worden aangenomen dat werknemer daarom opzettelijk ziek geworden. Het uitgangspunt is dan dat loon moet worden betaald. Echter sommige rechters menen dat ziekte als gevolg van ‘bewust roekeloos handelen’ in uitzonderingsgevallen toch kan leiden tot een (gedeeltelijke) loonstop.

Negatief reisadvies vóór vertrek – thuisquarantaine en loon

Indien de bestemming vóór het vertrek van werknemer al een negatief reisadvies heeft, dan weet de werknemer dus al voor vertrek dat hij/zij bij thuiskomst in thuisquarantaine moet. Gaat de werknemer dan toch op vakantie naar een gebied met een negatief reisadvies, dan is dat zijn/haar eigen keuze. Is thuiswerken bij terugkomst in quarantaine vervolgens niet mogelijk, dan kan de werkgever besluiten om gedurende de thuisquarantaine geen loon aan de werknemer te betalen. Het niet kunnen komen werken, komt dan voor rekening en risico van werknemer. Werkgever en werknemer kunnen ook (vooraf) afspreken dat werknemer verplicht verlofdagen opneemt voor de duur van de verplichte thuisquarantaine. Of misschien kunnen werkegever en werknemer afspreken om op en ander tijdstip de werktijd in te halen?

Is het wel mogelijk om thuis te werken tijdens de quarantaine, dan heeft werknemer recht op loon tijdens de thuisquarantaine. Meer informatie over thuiswerken en de bijkomende rechten en plichten, kunt u hier vinden: https://jensadvocaten.nl/2021/03/10/thuiswerken-waar-moet-u-als-werkgever-op-letten-om-boetes-en-aansprakelijkheid-te-voorkomen/

Negatief reisadvies tijdens vakantie – thuisquarantaine en loon

Stel echter dat een reisadvies verandert terwijl de werknemer al in het gebied is (op vakantie). Werknemer heeft dan vóór vertrek niet kunnen voorzien dat bij terugkomst van vakantie er een verplichte thuisquarantaine zou gelden. Het in dat geval niet kunnen werken, komt dan niet voor risico van de werknemer; werkgever moet het loon in principe aan werknemer doorbetalen. Let op: dat kan anders uitpakken als de werkgever kan onderbouwen dat de werknemer bewust het risico van besmetting met het Coronavirus of quarantaine heeft genomen. De rechtspraak zal nog moeten uitwijzen of, in het geval er voor vertrek al waarschuwingen waren dat het reisadvies zou kunnen veranderen, er wel of geen recht op loon bestaat tijdens verplichte thuisquarantaine.

Mag werknemer weigeren om voor het werk naar het buitenland te gaan?

Een werknemer mag weigeren voor zijn werk af te reizen  naar een land met een negatief reisadvies van het Ministerie van Buitenlandse Zaken (zijnde de landen met kleurcode rood). Heeft het land kleurcode oranje, dan kan werknemer weigeren indien de reis niet nodig is. Hierover kan echter discussie ontstaan tussen werkgever en werknemer.

Heeft het land kleurcode groen of geel en valt de zakenreis onder het normale werk, dan kan een werknemer in beginsel niet weigeren. Weigert de werknemer toch dan zou dat kunnen worden opgevat als werkweigering, met loonstopzetting of – in uiterste geval – ontslag tot gevolg.

Wie betaalt de coronatest en ziekenhuiskosten als werknemer ziek wordt in het buitenland?

De zorgverzekeraar van werknemer vergoedt spoedeisende zorg in het buitenland. Het betreft onverwachte zorg die niet kan wachten tot iemand terug is van vakantie, zoals bijvoorbeeld een ziekenhuisopname. Of een coronatest in het buitenland onder de verzekering valt, is nog maar de vraag. Vaak vergoedt een verzekeraar niet alle kosten. Let op: de zorg in het buitenland kan ook duurder zijn dan in Nederland. Soms heeft dit tot gevolg dat de verzekerde het verschil zelf moet betalen, naast betaling van het eigen risico (€ 385).

Een negatief reisadvies kan ook gevolgen hebben voor de verzekeringen. Vraag als werknemer dus vooraf aan de verzekeraar hoe deze omgaat met negatieve reisadviezen. Zo worden mogelijke extra kosten vooraf ingecalculeerd.

Heeft u nog vragen over de impact van corona(maatregelen) op uw werk, neem dan gerust contact op met één van onze advocaten.